Reglas de transcripción

PAO-UNIFICADOPAO

IntroducciónTranscripciones comunesConsonantes finalesAclaraciones

Introducción

En la tabla del siguiente apartado se exponen una serie de reglas para la transcripción de palabras del castellano al andaluz. Hay que aclarar que esto es algo provisional, pues no siempre se cumplen (por eso hay varias reglas con la marca * estudiar caso por caso) y porque hay muchas palabras propias de Andalucía no recogidas en la RAE (aunque estas reglas sí que podrían ayudar a escribir dichas palabras según la PAO). En un futuro esperamos publicar una lista con vocabulario y dejar estas reglas sólo para aquellas palabras no listadas.

Reglas de transcripción

Las abreviaturas usadas en la tabla son v. para vocal y c. para consonante.

Transcripciones comunes
Castellano PAO Ejemplos
c‘ (delante de ‘e’, ‘i’) z proceso → prozeso, dulce → durze
ll‘, ‘y‘ (no final) y llave → yabe, taquilla → taquiya, amarillo → amariyo
ch x chorizo → xorizo, chumbera → xumbera, concha → conxa, lechuza → lexuza
‘-y i yi, hoyoi, hayai, voyboi, estoyehtoi
‘v. + –l– + c.’ r alfiler → arfilê, alcachofa → arcaxofa, calcetín → carzetín, salsa → sarsa
‘v. + –s– ó –z– + c. + v.’

* c. distinta de ‘h’, ‘z’, ‘s’ y ‘c’ (delante de ‘e’, ‘i’)
h * esbirro → ehbirro, béisbol → beih
* escalera → ehcalera, rascador → rahcaô, ascua → ahcua
* desde → dehde
* musgo → muhgo, desgarrar → ehgarrâ
* aislar → aih, atárnoslo → atánnohlo
* abismo → abihmo, civismo → zibihmo, chisme → xihme
* fresno → frehno, limosna → limohna, esnifar → ehnifâ
* gazpacho → gahpaxo, áspero → áhpero, chispear → xihpeâ
* esqueleto → ehqueleto
* estudiar → ehtudiâ, agosto → agohto, cesta → zehta
* desvío → dehbío, plusvalía → pluhbalía
* disyunción → dihyunzión
‘v. + –sz-, –ss-, –sc-, –cz-, –cc-, –cs-, –pc– ó –x– + v.’

* c. distinta de ‘h’, ‘z’, ‘s’ y ‘c’ (delante de ‘e’, ‘i’)
h * piscina → pizzina
* acción → azión, sección → sezzión
* eczema → ezema
* sexo → seso ó sesso
* opción → ozión ú ozzión
* fucsia → fusia ó fussia
k ó qu + e ó i’ qu kiosco → quiohco, kiwi → quigüi, albaricoque → abarcoque
k ó c + a, o ó u’ c cabeza → cabeza, alcohol → arcô, vodka → bohca
v b vaso → baso, vela → bela, olivo → olibo
‘v. + –nv– + v.’ mb invisible → imbisible, bienvenido → biembenío, convocatoria → combocatoria
gu + e ó i’ gu guía → guía, guiño → guiño, albergue → arbergue
+ e ó i’ paraero → paraero, pinino → pinino
bue güe
* estudiar caso por caso
abuelo → agüelo, bueno → güeno, hierbabuena → yerbagüena
hue güe hueso → güeso, hueco → güeco, huevo → güebo
‘v. + –sj– ó –sg– + v.’

* ‘g’ delante de ‘e’ o ‘i’
j disjunto → dijunto
‘v. + –rl– + v.’ ll– ó –hl cogerlo → cojello, compartirla → compartilla, esquirla → ehquilla
cogerlo → cojehlo, compartirla → compartihla, esquirla → ehquihla
‘v. + –rn– + v.’ nn– ó –hn pierna → pienna, carne → canne, codorniz → codonnih
pierna → piehna, carne → cahne, codorniz → codohnih
‘v. + –p– + c. + v.’

* c. distinta de ‘h’, ‘z’, ‘s’ y ‘c’ (delante de ‘e’, ‘i’)
h * diptongo → dihtongo, concepto → conzehto
‘v. + –mn– + v.’ nn gimnasio → jinnasio, alumno → alunno, columna → colunna
‘v. + –nsz– ó –nsc– + v.’

* -nsc- delante de ‘a’, ‘o’ y ‘u’
zz consciencia → cozzienzia
‘v. + –ns– + c.’

* c. distinta de ‘z’ y ‘c’ (delante de ‘e’, ‘i’)
h constitución → cohtituzión, conste → cohte, inscrito → ihcrito
hie-‘ ye
* estudiar caso por caso.
hierba → yerba, hielo → yelo, hiena → yena
h‘ muda j ó
* La j se usa en zonas de aspiración. Estudiar caso por caso.
* hacer → jazê ó azê, ahogar → ajogâ ó aogâ, herir → jerî ó erî, hierro → jierro ó yerro, humo → jumo ó umo, horno → jonno, johno, onno u ohno, harina → jarina ó arina
* hablar → ablâ, haber → abê, hijo → ijo, búho → búo, hongo → ongo
‘v. + –bst– + v.’ h abstracto → ahtrahto, abstenerse → ahtenerze, obstruido → ohtruío
‘v. + –gn– + v.’ hn dignidad → dihn, asignar → asihnâ, ignorante → ihnorante
‘v. + –d– + v.’

* d intervocálica
En muchos casos neutralización y en otros se mantiene.

* estudiar caso por caso, aunque hay patrones
* pescado → pehcao, mercado → mercao
* vida → bía, comida → comía
* ruído → ruío, partido → partío, dormido → dormío
* pescador → pehcaô, bailadora → bailaora, lavadora → labaora
* picadura → picaúra, rozadura → rozaúra, maduro → maúro
* cadera → caera, cadena → caena
* desbandada → dehbandá, empanada → empaná, ensalada → enzalá
* regadera → regaera, fregadero → fregaero
* redes → reeh, sede → see
‘-des-‘ eh
* estudiar caso por caso.
desnuda → ehnua, deslomado → ehlomao, destrozar → ehtrozâ, desgajar → ehgajâ
‘v. + –nj– ó –ng– + v.’

* ‘g’ delante de ‘e’ o ‘i’
nj berenjena → berenjena, injertar → injertâ, naranja → naranja
j
* estudiar caso por caso.
berenjena → berejena, naranja → naraja
‘v. + –rj-, –lj-, –rg– ó –lg– + v.’

* ‘g’ delante de ‘e’ o ‘i’
j– ó –rj
* estudiar caso por caso.
tarjeta → tajeta ó tarjeta, sargento → sajento ó sarjento, Algeciras → Ajezirah ó Arjezirah, Virginia → Bijinia ó Birjinia, virgen → bijen ó birjen
Consonantes finales
Castellano PAO/PAO-RO Ejemplos
‘v. + –s h colorescoloreh, perrosperroh, gatosgatoh
‘v. + –z En algunos casos neutralización y frecuentemente –h
* estudiar caso por caso
* andaluzandalú ó andalúh
* arrozarróh, avestruzabehtrúh, diezdieh
‘v. + –r Normalmente se neutraliza y se añade ‘^‘ a la vocal que la precede; y en pocos casos se mantiene
* estudiar caso por caso
* porpor
* tractortrahtô, hacerjazê ó azê, haberabê, irî, ahogarajogâ ó aogâ, castorcahtô
‘v. + –l Normalmente se neutraliza y se añade ‘^‘ a la vocal que la precede; y en pocos casos se mantiene
* estudiar caso por caso
* elel, aquelaquel, milmil
* caracolcaracô, fácilfázî, hospitalohpitâ, hotelotê, mielmiê, pañalpañâ
‘v. + –d Normalmente se neutraliza
* podría darse algún caso en que sea –h
céspedzehpe, seguridadseguriá

Aclaraciones

La ‘ll’ no debe ser interpretada como una sola letra con sonido /ʝ/, si no como un ‘l’ geminada. Por ejemplo, la división silábica de la palabra pella (perla en castellano) sería: pel-la.

IntroducciónTranscripciones comunesConsonantes finalesAclaraciones

Introducción

En la tabla del siguiente apartado se exponen una serie de reglas para la transcripción de palabras del castellano al andaluz. Hay que aclarar que esto es algo provisional, pues no siempre se cumplen (por eso hay varias reglas con la marca * estudiar caso por caso) y porque hay muchas palabras propias de Andalucía no recogidas en la RAE (aunque estas reglas sí que podrían ayudar a escribir dichas palabras según la PAO). En un futuro esperamos publicar una lista con vocabulario y dejar estas reglas sólo para aquellas palabras no listadas.

Reglas de transcripción

Las abreviaturas usadas en la tabla son v. para vocal y c. para consonante.

Transcripciones comunes
Castellano PAO Ejemplos
s‘, ‘c‘ (delante de ‘e’, ‘i’) y ‘z z proceso → prozezo, mesa → meza, rosa → roza, dulce → durze, zapato → zapato
ll‘, ‘y‘ (no final) y llave → yabe, taquilla → taquiya, amarillo → amariyo
ch x chorizo → xorizo, chumbera → xumbera, concha → conxa, lechuza → lexuza
‘-y i yi, hoyoi, hayai, voyboi, estoyehtoi
‘v. + –l– + c.’ r alfiler → arfilé, alcachofa → arcaxofa, calcetín → carzetín, salsa → zarza
‘v. + –s– ó –z– + c. + v.’

* c. distinta de ‘h’, ‘z’, ‘s’ y ‘c’ (delante de ‘e’, ‘i’)
h * esbirro → ehbirro, béisbol → beihbo
* escalera → ehcalera, rascador → rahcaó, ascua → ahcua
* desde → dehde
* musgo → muhgo, desgarrar → ehgarrá
* aislar → aih, atárnoslo → atánnohlo
* abismo → abihmo, civismo → zibihmo, chisme → xihme
* fresno → frehno, limosna → limohna, esnifar → ehnifá
* gazpacho → gahpaxo, áspero → áhpero, chispear → xihpeá
* esqueleto → ehqueleto
* estudiar → ehtudiá, agosto → agohto, cesta → zehta
* desvío → dehbío, plusvalía → pluhbalía
* disyunción → dihyunzión
‘v. + –sz-, –ss-, –sc-, –cz-, –cc-, –cs-, –pc– ó –x– + v.’

* c. distinta de ‘h’, ‘z’, ‘s’ y ‘c’ (delante de ‘e’, ‘i’)
h * piscina → pizzina
* acción → azión, sección → sezzión
* eczema → ezema
* sexo → zezo ó zezzo
* opción → ozión ú ozzión
* fucsia → fuzia ó fuzzia
k ó qu + e ó i’ qu kiosco → quiohco, kiwi → quigüi, queso → quezo, albaricoque → abarcoque
k ó c + a, o ó u’ c cabeza → cabeza, casa → caza, alcohol → arcó, vodka → bohca
v b vaso → bazo, vela → bela, olivo → olibo
‘v. + –nv– + v.’ mb invisible → imbizible, bienvenido → biembenío, convocatoria → combocatoria
gu + e ó i’ gu guía → guía, guiño → guiño, albergue → arbergue
+ e ó i’ paraero → paraero, pinino → pinino
bue güe
* estudiar caso por caso
abuelo → agüelo, bueno → güeno, hierbabuena → yerbagüena
hue güe hueso → güezo, hueco → güeco, huevo → güebo
‘v. + –sj– ó –sg– + v.’

* ‘g’ delante de ‘e’ o ‘i’
h disjunto → dihunto
‘v. + –rl– + v.’ ll– ó –rl cogerlo → cohello, compartirla → compartilla, esquirla → ehquilla
cogerlo → cohehlo, compartirla → compartihla, esquirla → ehquihla
‘v. + –rn– + v.’ nn– ó –hn pierna → pienna, carne → canne, codorniz → codonnih
pierna → piehna, carne → cahne, codorniz → codohnih
‘v. + –p– + c. + v.’

* c. distinta de ‘h’, ‘z’, ‘s’ y ‘c’ (delante de ‘e’, ‘i’)
h * diptongo → dihtongo, concepto → conzehto
‘v. + –mn– + v.’ nn gimnasio → hinnazio, alumno → alunno, columna → colunna
‘v. + –nsz– ó –nsc– + v.’

* -nsc- delante de ‘a’, ‘o’ y ‘u’
zz consciencia → cozzienzia
‘v. + –ns– + c.’

* c. distinta de ‘z’ y ‘c’ (delante de ‘e’, ‘i’)
h constitución → cohtituzión, conste → cohte, inscrito → ihcrito
hie-‘ ye
* estudiar caso por caso.
hierba → yerba, hielo → yelo, hiena → yena
h‘ muda h ó
* estudiar caso por caso.
* hacer → hazé, ahogar → ahogá, herir → herí, hierro → hierro, humo → humo, horno → honno, harina → harina
* hablar → ablá, haber → abé, hijo → iho, búho → búo, hongo → ongo
‘v. + –bst– + v.’ h abstracto → ahtrahto, abstenerse → ahtenerze, obstruido → ohtruío
‘v. + –gn– + v.’ hn dignidad → dihn, asignar → azihná, ignorante → ihnorante
‘v. + –d– + v.’

* d intervocálica
En muchos casos neutralización y en otros se mantiene.

* estudiar caso por caso, aunque hay patrones
* pescado → pehcao, mercado → mercao
* vida → bía, comida → comía
* ruído → ruío, partido → partío, dormido → dormío
* pescador → pehcaó, bailadora → bailaora, lavadora → labaora
* picadura → picaúra, rodazura → rozaúra, maduro → maúro
* cadera → caera, cadena → caena
* desbandada → dehbandá, empanada → empaná, ensalada → enzalá
* regadera → regaera, fregadero → fregaero
* redes → reeh, sede → zee
‘-des-‘ eh
* estudiar caso por caso.
desnuda → ehnua, deslomado → ehlomao, destrozar → ehtrozá, desgajar → ehgahá
‘v. + –nj– ó –ng– + v.’

* ‘g’ delante de ‘e’ o ‘i’
h– ó –ñh berenjena → berehena, injertar → iñhertá, naranja → naraha ó narañha
‘v. + –rj-, –lj-, –rg– ó –lg– + v.’

* ‘g’ delante de ‘e’ o ‘i’
h– ó –rh
* estudiar caso por caso.
tarjeta → taheta, sargento → zahento, Algeciras → Ahezirah, Virginia → Bihinia, virgen → bihen
Consonantes finales
Castellano PAO/PAO-RO Ejemplos
‘v. + –s h colorescoloreh, perrosperroh, gatosgatoh
‘v. + –z En algunos casos neutralización y frecuentemente –h
* estudiar caso por caso
* andaluzandalú
* arrozarróh, avestruzabehtrúh, diezdieh
‘v. + –r Normalmente se neutraliza y en pocos casos se mantiene
* estudiar caso por caso
* porpor
* tractortrahtó, hacerhazé, haberabé, irí, ahogarahogá, castorcahtó
‘v. + –l Normalmente se neutraliza y en pocos casos se mantiene
* estudiar caso por caso
* elel, aquelaquel, milmil
* caracolcaracó, fácilfázi, hospitalohpitá, hoteloté, mielmié, pañalpañá
‘v. + –d Normalmente se neutraliza
* podría darse algún caso en que sea -h
céspedzehpe, seguridadzeguriá

Aclaraciones

La ‘ll’ no debe ser interpretada como una sola letra con sonido /ʝ/, si no como un ‘l’ geminada. Por ejemplo, la división silábica de la palabra pella (perla en castellano) sería: pel-la.

Por otro lado, una ‘ñ’ que va detrás de una vocal y delante de una consonante, indica la nasalización de la vocal que la precede. Por ejemplo, la palabra eñhertá se escribiría según el alfabeto fonológico internacional como [ẽhɛɹ'ta]. Esta solución está basada en el idioma bretón, donde la ‘ñ’ se emplea para nasalizar la vocal precedente. Se decidió usar la ‘ñ’ en lugar de ‘~’ sobre cada vocal porque en los teclados “españoles” no están disponibles los caracteres ‘ẽ’ e ‘ĩ’.